Python'da, tek bir işlem satırını veya kod bloğunu bir defadan fazla çalıştırmak için tekrar yazmak yerine, döngü kavramını kullanabiliriz. Bir veya birden fazla işlem satırını, bir koşula bağlı olarak, belirli sayıda veya bir koşul sağlandığı sürece tekrarlayarak çalıştıran kalıplara döngü adı verilir.
Döngüleri kullanarak liste, tuple, küme, sözlük veya bir karakter dizisinin elemanlarına birer birer erişim sağlayabiliriz.
Python'da, for ve while olmak üzere 2 farklı döngü kullanılmaktadır.
Bir döngü yapısında döngü içinde yer alan işlem satırları for veya while döngü satırının başlangıç sütunundan en az bir karakter ileriden başlamalıdır.
for değişken-adı in işlem-yapılacak-dizi-adı: işlem-satırı . .
İşlem-yapılacak-dizi-adı, bir liste, tuple, küme, sözlük veya karakter dizisi olabilir.
Şimdi, for döngüsünün listelerle kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
liste = ["aaa", "bbb", "ccc", "ddd"]
# Liste elemanlarını for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in liste:
print(deg, end=' ')
print() # Satır aralığı verme
# Liste elemanlarını for döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len = len(liste)
for deg in range(len):
print(liste[deg], end=' ')
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
aaa bbb ccc ddd aaa bbb ccc ddd
Şimdi, sözlük elemanlarına sıra ile erişim sağlamak için for döngüsü kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
sozluk = {
1:"aaa",
2:"bbb",
3:"ccc",
4:"ddd",
5:"eee"
}
print(sozluk) # Sözlüğü tek komutla yazdırma
# Sözlük anahtar değerlerini for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in sozluk:
print(deg, end=' ')
print() # satır aralığı
# Sözlük değerlerini for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in sozluk:
print(sozluk[deg], end=' ')
print() # satır aralığı
# Sözlük anahtar değerlerini for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in sozluk.keys():
print(deg, end=' ')
print() # satır aralığı
# Sözlük değerlerini for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in sozluk.values():
print(deg, end=' ')
print() # satır aralığı
# Sözlük anahtar ve değerlerini for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg1, deg2 in sozluk.items():
print(deg1, deg2, end=' ')
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
{1: 'aaa', 2: 'bbb', 3: 'ccc', 4: 'ddd', 5: 'eee'}
1 2 3 4 5
aaa bbb ccc ddd eee
1 2 3 4 5
aaa bbb ccc ddd eee
1 aaa 2 bbb 3 ccc 4 ddd 5 eee
Şimdi, for döngüsünün karakter dizileriyle kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
dizi = "Bilgisayar"
# Diziyi tek komutla yazdırma
print(dizi)
# Karakter dizisindeki karakterleri for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in dizi:
print(deg, end='')
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
Bilgisayar Bilgisayar
Şimdi, for döngüsünün range veri türü ile kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
# range(başlangıç sayısı, son sayı, aralık)
# Başlangıç sayısı (ön tanımlı 0) ve aralık değerinin (ön tanımlı 1) tanımlanması isteğe bağlıdır.
ran = range(4, 12) # Aralık değeri 1
print("Range içinde yer alan sayılar: ", end=': ')
for deg in ran:
print(deg, end=' ')
print()
ran = range(-5, 12, 3) # Aralık değeri 3
print("Range içinde yer alan sayılar: ", end=': ')
for deg in ran:
print(deg, end=' ')
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
Range içinde yer alan sayılar: : 4 5 6 7 8 9 10 11 Range içinde yer alan sayılar: : -5 -2 1 4 7 10
değişken-adı while değişken-adı karşılaştırma-işlemi: işlem-satırı . . değişken-artırma-azaltma
İşlem-yapılacak-dizi-adı, bir liste, tuple, küme, sözlük veya karakter dizisi olabilir.
Şimdi, while döngüsünün listelerle kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
liste = ["aaa", "bbb", "ccc", "ddd"]
# Liste elemanlarını while döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len = len(liste)
deg = 0
while deg<len:
print(liste[deg], end=' ')
deg += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
aaa bbb ccc ddd
Şimdi, sözlük elemanlarına sıra ile erişim sağlamak için while döngüsü kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
sozluk = {
1:"aaa",
2:"bbb",
3:"ccc",
4:"ddd",
5:"eee"
}
print(sozluk) # Sözlüğü tek komutla yazdırma
len = len(sozluk)
# Sözlük anahtar değerlerini while döngüsüyle tek tek yazdırma
keys = list(sozluk)
deg = 0
while deg<len:
print(keys[deg], end=' ')
deg += 1
print() # satır aralığı
# Sözlük değerlerini while döngüsüyle tek tek yazdırma
values = list(sozluk.values())
deg = 0
while deg<len:
print(values[deg], end=' ')
deg += 1
print() # satır aralığı
# Sözlük anahtar ve değerlerini while döngüsüyle tek tek yazdırma
items = list(sozluk.items())
deg = 0
while deg<len:
print(items[deg], end=' ')
deg += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
{1: 'aaa', 2: 'bbb', 3: 'ccc', 4: 'ddd', 5: 'eee'}
1 2 3 4 5
aaa bbb ccc ddd eee
(1, 'aaa') (2, 'bbb') (3, 'ccc') (4, 'ddd') (5, 'eee')
Şimdi, while döngüsünün karakter dizileriyle kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
dizi = "Bilgisayar"
# Karakter dizisindeki karakterleri while döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len = len(dizi)
deg = 0
while deg < len:
print(dizi[deg], end='')
deg += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
Bilgisayar
Şimdi, while döngüsünün range veri türü ile kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
# range(başlangıç sayısı, son sayı, aralık)
# Başlangıç sayısı (ön tanımlı 0) ve aralık değerinin (ön tanımlı 1) tanımlanması isteğe bağlıdır.
ran = range(7, 15) # Aralık değeri 1
print("Range içinde yer alan sayılar: ", end=': ')
deg = 0
while deg < len(ran):
print(ran[deg], end=' ')
deg += 1
print()
ran = range(-6, 18, 4) # Aralık değeri 4
print("Range içinde yer alan sayılar: ", end=': ')
deg = 0
while deg < len(ran):
print(ran[deg], end=' ')
deg += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
Range içinde yer alan sayılar: : 7 8 9 10 11 12 13 14 Range içinde yer alan sayılar: : -6 -2 2 6 10 14
Bir döngü içinde, bir koşula bağlı olarak kullanılan break ifadesi tanımlanırsa, koşul gerçekleştiğinde, while satırında tanımlanan koşula veya for satırındaki sıraya göre işlem devam etse bile, döngü sona erer.
Şimdi, break ifadesinin kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
liste = ["aaa", "bbb", "ccc", "ddd", "eee"]
# Liste elemanlarını for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in liste:
if deg=="ccc":
break
print(deg, end=' ')
print() # Satır aralığı verme
# Liste elemanlarını while döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len = len(liste)
deg = 0
while deg<len:
if liste[deg]=="ddd":
break
print(liste[deg], end=' ')
deg += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
aaa bbb aaa bbb ccc
Program, her iki döngü ile de listenin tamamını yazdırması gerekirken, for döngüsü içinde liste eleman değeri "ccc" olduğunda ve while döngüsü içinde liste eleman değeri "ddd" olduğunda break ifadesi ile döngü sona erer. Böylece, liste elemanları break ifadesi koşulunda belirtilen eleman değerine kadar ekrana yazılır.
Bir döngü içinde, bir koşula bağlı olarak kullanılan continue ifadesi tanımlanırsa, koşul gerçekleştiğinde, while satırında tanımlanan koşula veya for satırındaki sıraya göre işlem devam etse bile, döngünün o tekrarı devre dışı bırakılır ve bir sonraki tekrardan devam edilir.
Şimdi, continue ifadesinin kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
liste = ["aaa", "bbb", "ccc", "ddd", "eee"]
# Liste elemanlarını for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in liste:
if deg=="ccc":
continue
print(deg, end=' ')
print() # Satır aralığı verme
# Liste elemanlarını while döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len = len(liste)
deg = 0
while deg<len:
if liste[deg]=="ddd":
deg += 1
continue
print(liste[deg], end=' ')
deg += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
aaa bbb ddd eee aaa bbb ccc eee
Program, her iki döngü ile de listenin tamamını yazdırması gerekirken, for döngüsü içinde liste eleman değeri "ccc" olduğunda ve while döngüsü içinde liste eleman değeri "ddd" olduğunda continue ifadesi ile aktif tekrar devre dışı kalır ve eleman değeri ekrana yazılmaz.
Bir for döngüsü sona erdiğinde ve bir while döngüsü koşulu doğru sonuç vermediğinde, döngüler içinde break ifadesi kullanılmamışsa, çalışmasını istediğimiz işlem satırı veya kod bloğunu içerir.
Şimdi, döngüler ile else else ifadesinin kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
liste = ["aaa", "bbb", "ccc", "ddd", "eee"]
# Liste elemanlarını for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg in liste:
print(deg, end=' ')
else:
print() # Satır aralığı verme
print("Liste içeriği ekrana yazıldı!")
print() # Satır aralığı verme
# Liste elemanlarını while döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len = len(liste)
deg = 0
while deg<len:
print(liste[deg], end=' ')
deg += 1
else:
print() # Satır aralığı verme
print("Döngü koşulu artık sağlanmıyor!")
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
aaa bbb ccc ddd eee Liste içeriği ekrana yazıldı! aaa bbb ccc ddd eee Döngü koşulu artık sağlanmıyor!
Program, for ve while döngüleri sona erdiğinde döngülere bağlı else satırları ile birer karakter dizisinin ekrana yazar.
Bir for döngüsü sona erdiğinde ve bir while döngüsü koşulu doğru sonuç vermediğinde, döngüler içinde break ifadesi kullanılmamışsa, çalışmasını istediğimiz işlem satırı veya kod bloğunu içerir.
Şimdi, döngüler ile else else ifadesinin kullanılmasını bir örnek üzerinde incelemeye çalışalım:
liste = ["aaa", "bbb", "ccc", "ddd", "eee"]
# Liste elemanlarını for döngüsüyle tek tek yazdırma
for deg1 in liste:
print(deg1, end=' ')
for deg2 in deg1:
print(deg2, end='')
print()
print() # Satır aralığı verme
# Liste elemanlarını while döngüsü ve endeksleme yöntemiyle yazdırma
len1 = len(liste)
deg1 = 0
while deg1<len1:
print(liste[deg1], end=' ')
len2 = len(liste[deg1])
deg2=0
while deg2<len2:
print(liste[deg1][deg2], end='')
deg2 += 1
print()
deg1 += 1
Yukarıdaki programı derleyip çalıştırdığımızda, aşağıdaki ifadeleri ekrana yazar:
aaa aaa bbb bbb ccc ccc ddd ddd eee eee aaa aaa bbb bbb ccc ccc ddd ddd eee eee
Program, içi içe for ve while döngüleri ile liste elemanlarını önce tek komutla sonra birer birer ekrana yazar.